KULTURA » TEKSTY, ARTYKUŁY, PUBLIKACJE

Autor: Andrzej Dobiech

Prowadząc "badania" historii łódzkiego łowiectwa i przeglądając tzw. "kroniki myśliwskie" w starych numerach "Łowca Polskiego", znalazłem w nr. 5 ze stycznia 1931 r. następujące notatki:

Dnia 30 ub. m. (tzn. 30 grudnia 1930 r. - przyp. autora) odbyło się polowanie w majątku Puczniew, powiatu łódzkiego; właściciele p. Stegman i W. Gierlicz. Obecni byli pp. wicewojewoda łódzki, dr Rożniecki, inż. Wiesław Gierlicz, podprokurator Mandecki, Aleksy Rżewski starosta łódzki, Michalkiewicz administrator majątku, Stegman (junior), F. Petzold, przemysłowiec. W szóstym miocie leśnym dzika - odyńca zabił p. Aleksy Rżewski, starosta powiatowy łódzki. Dzik został przez p. Rżewskiego kulą ranny w przednią nogę, a drugą w brzuch. Uszedł jeszcze kilometr. P. Al. Rżewski wraz z gajowym poszli szlakiem dzika, który szarżował na gajowego. Celnym strzałem na komorę p. starosta położył dzika na miejscu.

Nadmienić muszę, że gorliwym protektorem racjonalnego myślistwa jest p. starosta powiatu łódzkiego, Aleksy Rżewski. W dowód uznania, trzy najpoważniejsze zrzeszenia łowieckie pow. łódzkiego mianowały go honorowym prezesem

Te informacje skłoniły mnie do szczerego zainteresowania się osobą tego myśliwego. Wkrótce odnalazłem inne ślady i dokumenty dotyczące jego działalności społecznej i politycznej oraz spotkałem się z jego córką, która udzieliła mi dodatkowych informacji i udostępniła jedną z niewielu zachowanych fotografii ojca. Osoba A. Rżewskiego jest w Łodzi mało znana, gdyż w okresie PRL-u nie była w ogóle przypominana. Dopiero w ostatnich latach ukazało się w prasie kilka artykułów na temat jego życia i działalności. Specjalizujący się w historii naszego miasta redaktor Ryszard Bonisławski poświęcił mu cały rozdział w wydanej w 2008 r. w Warszawie książce zbiorowego autorstwa pt. "11 Dzielnych Ludzi". W przewodniku po cmentarzach łódzkich Zbigniewa Piąstki pt. "W cieniu alei cmentarnych", wydanym w Łodzi w 1990 r., ukazała się notka biograficzna, a inne informacje o A. Rżewskim można znaleźć w Internecie - na stronach Wikipedii. W tych źródłach nie przedstawiono jednak Aleksego Rżewskiego jako myśliwego, co pragnę niniejszym uczynić.

Aleksy Rżewski urodził się w Łodzi w 1885 r. w rodzinie o długich patriotycznych tradycjach, prześladowanej przez carat. Jako młody człowiek podjął pracę na stanowisku motorniczego łódzkich tramwajów i jednocześnie został aktywnym członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej - Frakcja Rewolucyjna. Za udział w akcjach Organizacji Bojowej PPS i w Rewolucji 1905 r., podczas której odniósł rany, został skazany na zesłanie do Rosji, skąd wkrótce uciekł i powrócił do Łodzi. W 1915 r. wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej. Zajął się wydawanie, polskich nielegalnych czasopism, do których pisał artykuły i utwory poetyckie. Za tę działalność niemieckie władze okupacyjne skazały go w 1917 r. na cztery i pół roku więzienia. Udała mu się kolejna ucieczka, tym razem z więziennego transportu, dzięki czemu w listopadzie 1918 r. Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej w Lublinie mógł go mianować Komisarzem Rządowym miasta Łodzi. W marcu 1919 r. wybrano go na prezydenta miasta Łódź, funkcję tę pełnił z wielkim pożytkiem do lipca 1923 r. W latach 1923-1933 pełnił funkcję starosty powiatu łódzkiego. W tym okresie dokształcał się kończąc studia prawnicze na Wolnej Wszechnicy w Łodzi. W 1933 r. wycofał się z działalności politycznej i rozpoczął pracę notariusza w Łodzi. Miał szczęśliwą rodzinę: żonę, trzech synów i córkę. Po wybuchu II Wony Światowej ponownie włączył się w działalność niepodległościową - konspiracyjną. Aresztowany przez Niemców w listopadzie 1939 r. przetrzymywany był w więzieniu na Radogoszczu i krótko po aresztowaniu, wraz z grupą łódzkich intelektualistów został zamordowany w nieznanym miejscu (Lasy Łagiewnickie lub Lasy Lućmierskie). Jego symboliczny grób wraz z grobem jednego z synów - Zbigniewa, który jako ppor. AK zginął w walce z hitlerowcami, znajduje się na katolickim Starym Cmentarzu w Łodzi przy ul. Ogrodowej.

A. Rżewski za swe zasługi dla niepodległości kraju i jego odbudowy był odznaczony wieloma orderami i medalami, w tym: Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta, Krzyżem Niepodległości z Mieczmi, Krzyżem Walecznych, Krzyżem POW i Krzyżem Legionowym.

W czasach II Rzeczpospolitej A. Rżewski łączył obowiązki służbowe z działalnością społeczną w wielu łódzkich stowarzyszeniach, w tym w stowarzyszeniach sportowych. Zajmował się publicystyką polityczną oraz tematyką komunalną. Szczególnie interesowało go myślistwo i sport strzelecki. W Archiwum Państwowym w Łodzi odnalazłem w dokumentach założonego w 1931 r. Regionalnego Kółka Łowieckiego w Tuszynie, powiat Łódzki, informację, że członkiem honorowym tego stowarzyszenia był w 1934 r. Aleksy Rżewski. W tym okresie A. Rżewski zakupił ziemię w Zofiówce k. Tuszyna, gdzie pobudował dla swojej rodziny okazałą posiadłość, co zapewne ułatwiło mu kontakty z ww. kółkiem łowieckim i umożliwiło polowania w okolicznych lasach. Niestety nie udało mi się ustalić, z jakim trzecim stowarzyszeniem łowieckim był związany. Jego córka Mirosława Juliańska (ur. 1924 r.) wspomina do dziś wielką pasję myśliwską ojca. Pamięta, że miał on sztucer i dubeltówkę, a na polowania jeździł z wyżłem szorstkowłosym o imieniu Hektor. Polował w okolicach Łodzi, ale także brał udział w reprezentacyjnych polowaniach władz państwowych na Wileńszczyźnie. W łódzkim domu Rżewskich, przy ul. Zelwerowicza, wisiał duży wieniec jelenia i liczne zrzuty, a podłoga salonu wyłożona był wielką skórą dzika. Nie zachowały się jednak po nim żadne pamiątki łowieckie, gdyż wszystkie rzeczy osobiste tej rodziny i ich dom zostały zajęte przez Niemców.

Wielu myśliwych łódzkich zainteresowanych sportem strzeleckim należało również do bractw kurkowych. Stąd zapewne zainteresowanie A. Rżewskiego tymi stowarzyszeniami. Wiadomo, że A. Rżewski został w 1931 r. honorowym członkiem Łódzkiego Towarzystwa Strzeleckiego (bractwo kurkowe), działającego wcześniej (1927-1931) jako Łódzkie Stowarzyszenie Sportowo-Strzeleckie, nawiązujące do tradycji założonego już w 1924 r. Łódzkiego Towarzystwa Strzeleckiego. Stowarzyszenie to liczyło w 1934 r. 108 członków. Fotografia przedstawia Aleksego Rżewskiego ubranego prawdopodobnie w uniform tego Towarzystwa. Wnioskuję o tym na podstawie dokumentu znajdującego się w Muzeum Sportu i Turystyki w Łodzi o nazwie "Instrukcja obowiązująca członków Łódzkiego Towarzystwa Strzeleckiego". Instrukcja ta podaje: Rzeczywiści członkowie obowiązani są posiadać własny uniform formy przyjętej - składa się ona z kurtki szarego sukna, z kołnierzem zielonym i takiemi kantami, takich spodni i kapelusza szarego z piórem. Z zachowanych akt notarialnych wynika, że Aleksy Rżewski był także od 1934 r. członkiem honorowym Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Konstantynowie k. Łodzi.

Sądzę, że o takich chlubnych jak Aleksy Rżewski należy przypominać i stawiać ich za wzór następnym pokoleniom myśliwych.