Autor: Andrzej DobiechAleksy Rżewski - przedwojenny łódzki myśliwy (1885-1939)
Prowadząc "badania" historii łódzkiego łowiectwa i przeglądając tzw. "kroniki myśliwskie" w starych numerach "Łowca Polskiego", znalazłem w nr. 5 ze stycznia 1931 r. następujące notatki:
Dnia 30 ub. m. (tzn. 30 grudnia 1930 r. - przyp. autora) odbyło się polowanie w majątku Puczniew, powiatu łódzkiego;
właściciele p. Stegman i W. Gierlicz.
Obecni byli pp. wicewojewoda łódzki, dr Rożniecki, inż. Wiesław Gierlicz, podprokurator Mandecki, Aleksy Rżewski starosta łódzki, Michalkiewicz administrator majątku, Stegman (junior), F. Petzold, przemysłowiec.
W szóstym miocie leśnym dzika - odyńca zabił p. Aleksy Rżewski, starosta powiatowy łódzki.
Dzik został przez p. Rżewskiego kulą ranny w przednią nogę, a drugą w brzuch.
Uszedł jeszcze kilometr.
P. Al. Rżewski wraz z gajowym poszli szlakiem dzika, który szarżował na gajowego.
Celnym strzałem na komorę p. starosta położył dzika na miejscu.
Dnia 6 stycznia odbyło się polowanie urządzone przez Stow. Racjonalnego Myślistwa w Łodzi, na terenach podmiejskich Retkinia pod Łodzią.
Królem polowania został p. Aleksy Rżewski, łódzki starosta powiatowy.
Ubito w 14 strzelb 53 zajęcy.
Nadmienić muszę, że gorliwym protektorem racjonalnego myślistwa jest p. starosta powiatu łódzkiego, Aleksy Rżewski.
W dowód uznania, trzy najpoważniejsze zrzeszenia łowieckie pow. łódzkiego mianowały go honorowym prezesem
Te informacje skłoniły mnie do szczerego zainteresowania się osobą tego myśliwego.
Wkrótce odnalazłem inne ślady i dokumenty dotyczące jego działalności społecznej i politycznej oraz spotkałem się z jego córką, która udzieliła mi dodatkowych informacji i udostępniła jedną z niewielu zachowanych fotografii ojca.
Osoba A. Rżewskiego jest w Łodzi mało znana, gdyż w okresie PRL-u nie była w ogóle przypominana.
Dopiero w ostatnich latach ukazało się w prasie kilka artykułów na temat jego życia i działalności.
Specjalizujący się w historii naszego miasta redaktor Ryszard Bonisławski poświęcił mu cały rozdział w wydanej w 2008 r. w Warszawie książce zbiorowego autorstwa pt. "11 Dzielnych Ludzi".
W przewodniku po cmentarzach łódzkich Zbigniewa Piąstki pt. "W cieniu alei cmentarnych", wydanym w Łodzi w 1990 r., ukazała się notka biograficzna, a inne informacje o A. Rżewskim można znaleźć w Internecie - na stronach Wikipedii.
W tych źródłach nie przedstawiono jednak Aleksego Rżewskiego jako myśliwego, co pragnę niniejszym uczynić.
Aleksy Rżewski urodził się w Łodzi w 1885 r. w rodzinie o długich patriotycznych tradycjach, prześladowanej przez carat.
Jako młody człowiek podjął pracę na stanowisku motorniczego łódzkich tramwajów i jednocześnie został aktywnym członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej - Frakcja Rewolucyjna.
Za udział w akcjach Organizacji Bojowej PPS i w Rewolucji 1905 r., podczas której odniósł rany, został skazany na zesłanie do Rosji, skąd wkrótce uciekł i powrócił do Łodzi.
W 1915 r. wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej.
Zajął się wydawanie, polskich nielegalnych czasopism, do których pisał artykuły i utwory poetyckie.
Za tę działalność niemieckie władze okupacyjne skazały go w 1917 r. na cztery i pół roku więzienia.
Udała mu się kolejna ucieczka, tym razem z więziennego transportu, dzięki czemu w listopadzie 1918 r. Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej w Lublinie mógł go mianować Komisarzem Rządowym miasta Łodzi.
W marcu 1919 r. wybrano go na prezydenta miasta Łódź, funkcję tę pełnił z wielkim pożytkiem do lipca 1923 r.
W latach 1923-1933 pełnił funkcję starosty powiatu łódzkiego.
W tym okresie dokształcał się kończąc studia prawnicze na Wolnej Wszechnicy w Łodzi.
W 1933 r. wycofał się z działalności politycznej i rozpoczął pracę notariusza w Łodzi.
Miał szczęśliwą rodzinę: żonę, trzech synów i córkę.
Po wybuchu II Wony Światowej ponownie włączył się w działalność niepodległościową - konspiracyjną.
Aresztowany przez Niemców w listopadzie 1939 r. przetrzymywany był w więzieniu na Radogoszczu i krótko po aresztowaniu, wraz z grupą łódzkich intelektualistów został zamordowany w nieznanym miejscu (Lasy Łagiewnickie lub Lasy Lućmierskie).
Jego symboliczny grób wraz z grobem jednego z synów - Zbigniewa, który jako ppor. AK zginął w walce z hitlerowcami, znajduje się na katolickim Starym Cmentarzu w Łodzi przy ul. Ogrodowej.
A. Rżewski za swe zasługi dla niepodległości kraju i jego odbudowy był odznaczony wieloma orderami i medalami, w tym: Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta, Krzyżem Niepodległości z Mieczmi, Krzyżem Walecznych, Krzyżem POW i Krzyżem Legionowym.
W czasach II Rzeczpospolitej A. Rżewski łączył obowiązki służbowe z działalnością społeczną w wielu łódzkich stowarzyszeniach, w tym w stowarzyszeniach sportowych.
Zajmował się publicystyką polityczną oraz tematyką komunalną. Szczególnie interesowało go myślistwo i sport strzelecki.
W Archiwum Państwowym w Łodzi odnalazłem w dokumentach założonego w 1931 r. Regionalnego Kółka Łowieckiego w Tuszynie, powiat Łódzki, informację, że członkiem honorowym tego stowarzyszenia był w 1934 r. Aleksy Rżewski.
W tym okresie A. Rżewski zakupił ziemię w Zofiówce k. Tuszyna, gdzie pobudował dla swojej rodziny okazałą posiadłość, co zapewne ułatwiło mu kontakty z ww. kółkiem łowieckim i umożliwiło polowania w okolicznych lasach.
Niestety nie udało mi się ustalić, z jakim trzecim stowarzyszeniem łowieckim był związany. Jego córka Mirosława Juliańska (ur. 1924 r.) wspomina do dziś wielką pasję myśliwską ojca.
Pamięta, że miał on sztucer i dubeltówkę, a na polowania jeździł z wyżłem szorstkowłosym o imieniu Hektor.
Polował w okolicach Łodzi, ale także brał udział w reprezentacyjnych polowaniach władz państwowych na Wileńszczyźnie.
W łódzkim domu Rżewskich, przy ul. Zelwerowicza, wisiał duży wieniec jelenia i liczne zrzuty, a podłoga salonu wyłożona był wielką skórą dzika.
Nie zachowały się jednak po nim żadne pamiątki łowieckie, gdyż wszystkie rzeczy osobiste tej rodziny i ich dom zostały zajęte przez Niemców.
Wielu myśliwych łódzkich zainteresowanych sportem strzeleckim należało również do bractw kurkowych.
Stąd zapewne zainteresowanie A. Rżewskiego tymi stowarzyszeniami.
Wiadomo, że A. Rżewski został w 1931 r. honorowym członkiem Łódzkiego Towarzystwa Strzeleckiego (bractwo kurkowe), działającego wcześniej (1927-1931) jako Łódzkie Stowarzyszenie Sportowo-Strzeleckie, nawiązujące do tradycji założonego już w 1924 r. Łódzkiego Towarzystwa Strzeleckiego.
Stowarzyszenie to liczyło w 1934 r. 108 członków.
Fotografia przedstawia Aleksego Rżewskiego ubranego prawdopodobnie w uniform tego Towarzystwa.
Wnioskuję o tym na podstawie dokumentu znajdującego się w Muzeum Sportu i Turystyki w Łodzi o nazwie "Instrukcja obowiązująca członków Łódzkiego Towarzystwa Strzeleckiego".
Instrukcja ta podaje: Rzeczywiści członkowie obowiązani są posiadać własny uniform formy przyjętej - składa się ona z kurtki szarego sukna, z kołnierzem zielonym i takiemi kantami, takich spodni i kapelusza szarego z piórem.
Z zachowanych akt notarialnych wynika, że Aleksy Rżewski był także od 1934 r. członkiem honorowym Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w Konstantynowie k. Łodzi.
Sądzę, że o takich chlubnych jak Aleksy Rżewski należy przypominać i stawiać ich za wzór następnym pokoleniom myśliwych.
Andrzej Dobiech
Tekst zamieszczono za wiedzą i zgodą autora.
Artykuł z biuletynu Klubu Kolekcjonera i Kultury Łowieckiej - "Kultura Łowiecka" Jesień/Zima 2009 (nr 54). |