KULTURA » TEKSTY, ARTYKUŁY, PUBLIKACJE

Autor: Andrzej Dobiech

Na przełomie XIX i XX w. sprawy łowiectwa na leżącej w granicach zaboru rosyjskiego ziemi łódzkiej regulowały wydane przez cara już w 1871 r. "Przepisy o polowaniu dla Guberni Królestwa Polskiego". Prawo do polowania uzyskali na swoich terenach właściciele odpowiednio dużych majątków, tj. przynajmniej 150 morgów gruntu w jednym obrębie (85,5 ha), pod warunkiem, że otrzymają pozwolenie na broń myśliwską i wykupią kartę łowiecką. Przepisy normowały m.in. czasy ochronne zwierzyny, terminy i metody polowań. Dopuszczano też prawo polowania dla maksimum trzech właścicieli kilku graniczących ze sobą części gruntów wynoszących razem przynajmniej 150 morgów. Prawo własności polowania mogło być ustępowane na rzecz innych osób. Władze nie zezwalały jednak, ze względów politycznych, na organizowanie się myśliwych w stowarzyszenia i koła łowieckie. Stopniowo władze carskie zostały zmuszone negatywną reakcją społeczeństwa polskiego do łagodzenia ograniczających myśliwych przepisów i początkowo pozwoliły na utworzenie spośród ziemian polskich w 1884 r., regionalnego w swym charakterze, Towarzystwa Myśliwskiego im. Św. Huberta w Otwocku.

Pierwsze oficjalne stowarzyszenie łowieckie na ziemiach polskich powstało dopiero w 1889 r. Utworzono wtedy w Warszawie "Oddział Cesarskiego Towarzystwa rozmnażania zwierzyny łownej, pożytecznych dla polowania zwierząt i prawidłowego myślistwa" w Moskwie, pozostający pod prezydencją Jego Cesarskiej Wysokości Wielkiego Księcia Włodzimierza Aleksandrowicza. W wydanym w tym celu zezwoleniu zabezpieczono decydujące pozycje i interesy myśliwych narodowości rosyjskiej. Wg statutu i wytycznych władz prezesem oddziału mógł być myśliwy - najwyższy rangą urzędnik carski na danym terenie, a połowę składu rady oddziału musieli stanowić Rosjanie. Oddział Warszawski założyło 45 zamożnych osób. Koszty przynależności do towarzystwa i koszty polowań były na tyle duże, że członkiem mogła zostać osoba o wysokim cenzusie majątkowym. Każdy z członków obowiązany był do noszenia odznaki Towarzystwa. Członkowie Oddziału Warszawskiego Towarzystwa polowali początkowo na własnych gruntach oraz na terenach dzierżawionych.

W 1898 r. władze carskie wydały nową ustawę dla Cesarskiego Towarzystwa, w której m.in. uproszczono nazwę organizacji do postaci - "Cesarskie Towarzystwo Hodowli Zwierząt i Prawidłowego Polowania". W 1903 r. na zjeździe Cesarskiego Towarzystwa Hodowli Zwierząt i Prawidłowego Myślistwa w Moskwie skrócono nazwę towarzystwa do "Cesarskie Towarzystwo Prawidłowego Myślistwa" pozostawiając starą nazwę towarzystwa do używania na wszelkich dokumentach.

21 listopada 1904 r. Warszawski Generalny Gubernator zawiadomił Gubernatora Piotrkowskiego o zgodzie Komitetu Ministrów z dnia 29 października 1904 r. na utworzenie "Łódzkiego Oddziału Cesarskiego Towarzystwa rozmnażania zwierzyny łownej, pożytecznych dla polowania zwierząt i prawidłowego myślistwa".

4 stycznia 1906 r. policmajster miasta Łodzi raportował do gubernatora Guberni Piotrkowskiej o tym, że Oddział Łódzki Cesarskiego Towarzystwa rozpoczął działalność 16 grudnia 1905 r. Wybrano zarząd towarzystwa składający się z 12 osób. Składka roczna wynosiła 20 rubli, wpisowe 10 rubli, a składka dla członków zamiejscowych wynosiła 12 rubli. Niżej przedstawiono fragmenty dokumentów (fot. 1 i 2) Oddziału Łódzkiego Towarzystwa Prawidłowego Myślistwa.

Fot. 1. Winieta pisma Łódzkiego Oddziału Cesarskiego Towarzystwa Prawidłowego Myślistwa


Fot. 2. Pieczęć Łódzkiego Oddziału Cesarskiego Towarzystwa Prawidłowego Myślistwa

Fot. 3 przedstawia odznakę (ze zbioru Witolda Sikorskiego) oddziału łódzkiego z numerem 185. Prawdopodobnie tak wysoki numer odznaki świadczy o liczebności członków tego oddziału.

Fot. 3. Odznaka Łódzkiego Oddziału Towarzystwu Prawidłowego Myślistwa

Autor nie natrafił dotąd na wiadomości z pierwszych lat działalności tego stowarzyszenia. Dopiero w kronice myśliwskiej "Łowca Polskiego" z 1909 r. podano następującą informację: "W dniu 7 listopada 1909 r. odbyło się pierwsze polowanie z naganką w lasach majorackich "Redzyny" pod Koluszkami dzierżawionych przez Łódzki Oddział Towarzystwa Racjonalnego Myślistwa. W 12 strzelb zabito 28 zajęcy, 1 kozła, 2 cietrzewie i kilka kuropatw." ²

Szersze informacje o działalności Oddziału Łódzkiego znalazł autor dopiero w prasie miejscowej i w "Łowcu Polskim" z 1910 r. ^3,4 Wydawana w Łodzi gazeta "Rozwój" zamieściła następującą notatkę: "Towarzystwo Racjonalnego Polowania" zwołało wczoraj w sali hotelu Manteufla ogólne zebranie członków. W obecności 25 osób przewodniczył p. Jegorow. Na wiceprezesa w miejsce p. Reinholda Bennicha, który złożył mandat, wybrano p. L. Rafalskiego, na kasjera w miejsce ustępującego p. Kajzebrechta wybrano p. Ottona Nippego. Do komisji rewizyjnej weszli pp. Uszczuk (członek) i K. Emde i G. Stiller (kandydaci).
Termin konkursowy strzelania do sztucznych gołębi wyznaczono w drugiej połowie maja. Praktyczne strzelanie rozpocznie się z chwilą nastania ciepłych dni, o czym członkowie będą powiadomieni ogłoszeniami. Uchwalono nabyć sowę, przy pomocy której tępione mają być ptaki drapieżne.

Towarzystwo przeprowadziło w 1910 r. dwa takie strzelania konkursowe w kwietniu i w czerwcu. Przykład ogłoszenia zamieszczonego w gazecie "Rozwój" przedstawia fot. 4.

Fot. 4. Ogłoszenie Zarządu Łódzkiego Oddziału CTRP

Ze względu na mało czytelny druk tego ogłoszenia podaję, że Zarząd Łódzkiego Oddziału Cesarskiego Towarzystwa Racjonalnego Polowania informuje w nim o zorganizowaniu w dniu 26 czerwca 1910 r. w miejscowości zwanej "Helenówek" pod Zgierskim lasem konkursowego strzelania do sztucznych gołębi. Wyznaczono nagrody w postaci żetonów i przyborów myśliwskich. W strzelaniu mogli wziąć udział członkowie tak Łódzkiego jak i innych Oddziałów Cesarskiego Towarzystwa.

Strzelnica w Helenówku istniała jeszcze przez wiele lat i służyła myśliwym oraz zapewne okolicznym bractwom kurkowym. Autor pamięta ze swych czasów licealnych, że na początku lat pięćdziesiątych ub. wieku na tej strzelnicy odbywały się szkolne zajęcia z Przysposobienia Obronnego, a w tym strzelanie z kbks. Dziś są to tereny rekreacyjno-sportowe Stacji Nowa-Gdynia.

Następną wiadomość o działalności Łódzkiego Oddziału Towarzystwa Racjonalnego Polowania znajdujemy w gazecie "Rozwój" nr 220 z dnia 27 września 1910 r. Podano tam informację o wyznaczeniu przez Łódzki Oddział Towarzystwa w ciągu sezonu zimowego, następujących terminów polowań w majątkach majoratowych powiatu brzezińskiego: 2 i 16 października oraz 6 listopada w Redzynie, 20 listopada i 11 grudnia w Myszorce, 18 grudnia w Chrustach (Feodorenki), 8 stycznia w Chrustach (Brajewicza). Wszyscy uczestnicy polowania obowiązani byli zapisać się na listę w biurze oddziału, na tydzień wcześniej przed oznaczonymi terminami. Nie natrafiono jak dotąd na informacje o pozyskaniu zwierzyny na tych polowaniach.

Wkrótce wybuch I wojny światowej spowodował przymusowe zawieszenie działalności i wykonywania polowań przez wszystkie oddziały (było ich kilka) Cesarskiego Towarzystwa Prawidłowego Myślistwa.

Po wojnie i po odzyskaniu niepodległości przez Polskę stopniowo zaczyna się organizować na nowo i na znacznie większą skalę nasze łowiectwo. W 1921 r. powstaje Łódzkie Towarzystwo Łowieckie w Łodzi, wywodzące się od opisanego wyżej Towarzystwa Racjonalnego Polowania działającego w powiecie łódzkim. Towarzystwo zostało wciągnięte do rejestru Urzędu Wojewódzkiego Łódź 31.01.1921 r. na podstawie statutu zatwierdzonego jeszcze przez władze rosyjskie i liczyło w tym okresie 27 członków. Władze towarzystwa stanowili:
zarząd w składzie: prezes - Teodor Karsch, łowczy - Stebelski, 1 pomocnik łowczego - Kaczanowicz, 2 pomocnik łowczego - L. Meylert, skarbnik - Ł. Gajewicz, sekretarz - J. Werszczyński; z-cy członków zarządu: L. Koźmiński, J. Frankowski, W. Gumowski, F. Winnicki i W. Meyer. Komisja Rewizyjna powstała w składzie: Tołłoczko, Rossman, dr J. Michalski.

Nowy statut opracowany jeszcze w roku 1921 został zatwierdzony przez Wojewodę Łódzkiego 22.04.1922 r. ze zmienioną nazwą towarzystwa na Łódzkie Towarzystwo Łowieckie z siedzibą przy ul. Piotrkowskiej nr 91, a później z siedzibą przy ul. Andrzeja 3.

Z czasem w Łodzi i w okolicznych miejscowościach powstawały następne stowarzyszenia łowieckie jednoczące się stopniowo w Polski Związek Stowarzyszeń Łowieckich, który został w 1936 r. przekształcony w Polski Związek Łowiecki.